दिवाळी म्हणजे फक्त दिव्यांची जळती रांग नाही, ती आहे – आशेची एक मशाल, अंधारावर प्रकाशाचा विजय आणि नव्या सुरुवातीचा उत्सव. या रंगकल्या चाहूलीत, या सणात अतीमहत्वाची घटना म्हणजे – लक्ष्मी पूजा. चला आज मराठीमध्ये समजून घेऊया का, कधी, कशी ही पूजा करावी आणि तिचा इतिहास व आजचा महत्व काय आहे.
🌼 १. इतिहास व पार्श्वभूमी
- “दिव्यांची रांग” म्हणजेच दिपावली किंवा दीपावली या नावाने ओळखला जाणारा हा सण म्हणजे “अंधारावरील प्रकाशाचा, अज्ञानावरील ज्ञानाचा, वाईटावरील चांगुलपणाचा” विजय आहे.
- या दिवशी विशेषतः देवी लक्ष्मी यांची पूजा केली जाते. त्या धन, समृद्धी आणि शुभतेच्या प्रतीक आहेत.
- पुराणकथेनुसार, “समुद्र मंथन” या महाकाव्यात देवी लक्ष्मी समुद्रातून प्रकट झाल्या, व त्या श्री विष्णूंच्या संगतीने साकार झाल्या.
- व्यावसायिक आणि व्यापारी समाजात, दिवाळी आणि लक्ष्मीपूजा म्हणजे नवीन आर्थिक वर्षाची सुरुवातसुद्धा आहे.
🔎 सारांश: आपण दिवाळीत का दिवे लावतो, घर स्वच्छ करतो, रंगोली करतो – हे सर्व लक्ष्मीदेवींना आमंत्रित करण्याचा एक सांकेतिक व आध्यात्मिक संदेश आहे.
🎯 २. “का” म्हणजे – लक्ष्मीपूजेची कारणे
- घर स्वच्छ व प्रकाशमान ठेवल्याने माणसाच्या मनात उत्साह व शुभतेचा भाव प्रकट होतो — लक्ष्मीदेवींना त्यांच्या निवासासाठी आकर्षित करणे.
- समृद्धी आणि चांगल्या आरंभाची प्रार्थना: आर्थिक स्थिरता, शारीरिक-मानसिक समृद्धी, कुटुंबातील सुख.
- सहजतेने समजावा तर – घर म्हणजे लाल तलाव, दिवे म्हणजे निसर्गातील प्रकाश, रंगोली म्हणजे आनंदाचा नृत्य… आणि लक्ष्मी पूजा म्हणजे त्या आनंदाच्या प्रवाहात देवतेची आगमनसोहळा.
- व्यावसायिक दृष्टिकोनातून – पुर्वीच्या वर्षाचं लेखापुस्तक बंद करून नवीन सुरू करताना लक्ष्मीपूजा केली जाते. ज्यामुळे व्यवसायात यश व नफ्याची शुभकामना दिली जाते.
🕯️ ३. “कशी” म्हणजे – पारंपरिक मार्गाने लक्ष्मी पूजा
तयारी
- घर नीट स्वच्छ करा, कुटुंबीय सर्वांनी थोडी तयारी करा.
- प्रवेशद्वार किंवा पूजा खोलीत रंगोली (अल्पना) करा, दिवे लावा.
- घराच्या सजावटीसाठी खास मार्गदर्शन येथे वाचा ➡️ दिवाळी कशी सजवावी – सुंदर रंगोली व घर सजावट कल्पना
- पूजा स्थान सुंदर झाकण्‍यांनी सजवा, देवीची मूर्ती/प्रतिमा सुव्यवस्थित ठेवा.
पूजा विधी
- प्रथम श्री गणेश (विघ्नहर्ता) व देवी लक्ष्मी यांचं आवाहन करा.
- तिथुरित्या पुष्प, अस्वाद्य व उपासित पदार्थ, नैवेद्य (गोड पाक, फळं, नारळ) अर्पण करा.
- सकारात्मक विचारांनी मन शांत करून, मनोभावे स्तुती-मंत्र म्हणा.
- दिव्यांची आर्त्ती घाला, कुटुंबीय एकत्र येऊन शुभेच्छा द्या.
शेवट
- नैवेद्य वितरित करा, सर्वांनी एकमेकांना अभिवादन करा.
- दिवे, मोती किंवा हलकी फटाकेमुळे वातावरण अभिजात बनवू शकतात — पण अधिक वाढती गर्दी व ध्वनिप्रदूषण टाळा.
🎉 ४. लक्ष्मीपूजेनंतरचा बदल – “का” बदलतो का?
जेव्हा आपण प्रतिवर्षी लक्ष्मीपूजा पारंपरिक पद्धतीने करतो, तेव्हा:
- घरात आदरभाव वाढतो, कुटुंबाची एकरूपता दृढ होते.
- आर्थिक व सामान्तिक दृष्ट्या नव्या आरंभाची प्रेरणा मिळते.
- मानव-आत्माच्या आंतरिक प्रकाशाला बळ मिळतो – देहभक्ती, मनःशुद्धीचा अनुभव येतो.
- उजळलेल्या दिव्यांमुळे अंधार वारतो, अगोचर व गैरवर्तणुकीवर विजय होतो. (दिवाळीचा मूलमंत्र!)
✍️ ५. निष्कर्ष
दिवाळीच्या रात्री जणू प्रकाशाची नदी वाहते — त्या रात्री घर सर्वात महत्त्वाचं “मंदिर” बनतं, आणि दिवे व रंगोली जणू त्या मंदिरातील पुष्पाहार. आपल्या जीवनातल्या प्रत्येक अंधाराला हा प्रकाश घेऊन येतो. आणि त्या प्रकाशाचे आराध्य म्हणजे देवी लक्ष्मी — समृद्धी, शांती आणि शुभेच्छांची मूर्ती.
या दिवशी पारंपरिक मार्गाने लक्ष्मीपूजा केल्याने आपण ‘घरातील दिवा’ आणि ‘मनातील दिवा’ दोन्ही उजळवू शकतो.
आपला ब्लॉग वाचकांसाठी हा लेख उपयुक्त ठरेल अशी आशा. पुढच्या लेखासाठी अजून काही विशिष्ट मुद्दे हवे असतील तर नक्की कळवा — अधिक लक्ष्मीपूजा मंत्र, विविध प्रांतातील पद्धती, रंगोली डिझाइन्स वगैरे. शुभ दिवाळी! 🙏
जर आपल्या ब्लॉगसाठी इतर भाषेत किंवा इतर डीझाईनसहित विविध ‘का आणि कशी’ लेख हवा असतील, तर सांगायला मोकळे असू शकता.